(یا صاحب الزّمان ادرکنا)

 

(یا صاحب الزّمان ادرکنا)

آسمان و زمین چشم انتظار ولادت او بود. خورشید هم به انتظار آمدن او نشسته بود. ارواح پاک همه پیامبران و اولیاى الهى، گرداگرد خانه امام حسن عسکرى علیه السلام منتظرانه در آرزوى دمیدن نور جمال او به سر مى بردند. فجر نیمه شعبان بود. صداى آشناى اذان در کوچه پس کوچه هاى غریب شهر سامرا مى پیچید: (اشهد أن لا اِله الاّ اللّه)، (اشهد أنّ محمداً رسول اللّه).

سیصد و هشت سال پیش که خورشید وجود پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم در آسمان مکّه طلوع کرد، ظلمات شرک همه جا را آکنده بود و صداى هلهله بت پرستان بر گرد الهه هاى تراشیده از چوب و سنگ، فضا را آلوده ساخته بود.

امّا اینک در سال ۲۵۵ هجرى قمرى، در آستانه طلوع آخرین خورشید هدایت و رهبرى، بانک توحیدى (لا اِله اِلاّ اللّه) از مرزهاى شبه جزیره عرب تا شام و قسمتهاى وسیعى از قاره آفریقا همه جا طنین انداز شده و شهادت به رسالت محمدصلى الله علیه وآله وسلم بر مأذنه هاى سرتاسر سرزمین وسیع اسلامى هر صبح و شام تکرار مى شود با این همه، جاهلیّت ـ اگر چه در چهره اى جدید ـ هنوز پا برجاست و با محصور ماندن اهلبیت علیهم السلام، ظلمت شرک همچنان باقى است و بت هاى کاخ نشین در لباس خلافت پیغمبرصلى الله علیه وآله وسلمهمچنان دست اندرکار محو توحیدند.

شاید از این روست که حضرت مهدى علیه السلام در آغاز ولادت، زبان به ذکر شهادتین مى گشاید (أشهد أن لا اِله اِلاّ اللّه وحده لاشریک له و أنّ محمداً رسول اللّه صلى الله علیه وآله وسلم)(۱)

یا به روایتى دیگر در همان آغازین لحظه هاى تولّد زانو مى زند و مى گوید: (الحمد للّه رب العالمین و صلى اللّه على محمد و آله، زعمت الظلمه أنّ حجه اللّه داحضه، لو أذن لنا فى الکلام لزال الشک)(۲)

سپاس خداى را که پروردگار عالمیان است. و سلام و صلوات خدا بر محمد و خاندانش باد. ستمگران گمان بردند، که حجت خدا نابود شدنى است! اگر به ما اجازه سخن گفتن داده مى شد، شک و تردید مردم در باره ما از بین مى رفت).

پدرش امام حسن عسکرى علیه السلام که اینک با دیدن چهره زیباى اولین و آخرین فرزند خویش، وعده خدا را عملى مى یافت، سرشار از شادى، سر به سجده گذاشت و گفت:

(الحمد للّه الذى لم یخرجنى من الدنیا حتّى ارانى الخلف من بعدى.)(۳)

 (سپاس خدا را که مرا زنده نگه داشت تا فرزند و جانشین مرا به من بنمایاند.) سپس سر برداشت و به حاضران نگریست و فرمود:

(او در صورت و سیرت، شبیه ترین مردم به رسول اللّه است، خدا او را در دوران غیبتش، محفوظ مى دارد و سپس ظاهر مى گرداند تا زمین را آنچنان که از جور و ستم پر شده باشد از عدالت و داد آکنده سازد)(۴).

چشمان حضرت نرجس (علیها السلام) به اشک نشسته بود، آنقدر شاد بود که آرامش بستر را تاب نمى آورد. برخاست و نشست و به صورت نورانى و چشمهاى درشت فرزندش خیره شد. مهدى علیه السلام که در آغوش حکیمه خاتون قرار داشت، دستهایش را به طرف مادر دراز کرد و لحظه اى بعد در آغوش گرم او جاى گرفت.

امام حسن عسکرى علیه السلام فرمود: (او چنانکه جدّمان رسول خداصلى الله علیه وآله وسلمفرمود: همنام و هم کنیه ایشان خواهد بود، پس نامش (محمد) و کنیه اش (ابوالقاسم) است.)

عطر خاطره انگیز (صلوات) در فضاى خانه کوچک امام حسن عسکرى پیچیده بود و همگى اهل خانه داشتند به رسول اللّه صلى الله علیه وآله وسلممى اندیشیدند. اى کاش او هم بود … که بود.

راه شناخت مهدى علیه السلام

براى شناخت حضرت مهدى علیه السلام و ویژگى هاى شخصى و کیفیت غیبت و ظهور او هیچ وسیله اى بهتر از آیات شریفه قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلامنیست. با اینکه در این زمینه و با اتکاى به همین آیات و روایات، بیش از هزار کتاب و رساله نوشته شده است بازهم به طور یقین مى توان گفت که در تمامى آنها، جز بخش کوچکى از معارف مربوط به این آخرین ذخیره الهى، تبیین نشده است. زیرا ابعاد وجودى او را ـ همچنان که در باره امیرالمؤمنین علیه السلام فرموده اند ـ کسى جز خدا و پیامبرصلى الله علیه وآله وسلمبه تمام و کمال نشناسد. و باز کلام خدا و پیامبر و اهلبیت را هرکسى به درستى فهم نتواند کرد.

علاوه بر این، خاصیت دوران غیبت است که نمى توان مطمئن بود که همه فرمایشات آنان به ما رسیده باشد.

با این همه، آنچه در پى مى آید تنها مرورى بر پاره اى عناوین و ذکر نمونه هایى در هر باب است. بسان بر گرفتن قطره هایى از دریایى بى کرانه، که گفته اند:

آب دریا را اگر نتوان کشید***هم به قدر تشنگى باید چشید

مهدى علیه السلام و قرآن

الف) همپاى قرآن:

اینکه پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله وسلم در سفارش مشهور خویش فرمود: (انى تارک فیکم الثقلین کتاب اللّه و عترتى ما ان تمسّکتم بهما لن تضلّوا ابداً)(۵) و بدین سان بر همپایى و همراهى خاندان خویش سلام اللّه علیهم با قرآن کریم، تأکید نمود، دلالت بر این دارد که در زمان ما، کتاب خدا قرآن کریم جز در کنار مهدى آل محمد صلى الله علیه وآله وسلم که یگانه ذخیره و باقیمانده این دودمان پاک است، کتاب هدایت انسانها نتواند بود و از گمراهى و سرگردانى مردم، جلوگیرى نتواند کرد.

و نیز اینکه رسولخدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: (علىّ مع القرآن و القرآن مع علىّ لایفترقان حتى یردا على الحوض)(۶) با توجه به اینکه در این عصر، وصایت و وراثت حضرت على علیه السلام در همه مقامات ولایتى و شئونات هدایتى اش تنها از آن حضرت مهدى علیه السلام مى باشد، بر چنین همراهى و همپایى و معیّتى، بین او و قرآن نیز دلالت دارد.

ب) شریک قرآن:

همه ائمه بزرگوار، (شرکاء قرآن کریم) شمرده شده اند(۷) چنانکه بطور ویژه در یکى از زیارتهاى مخصوصه حضرت مهدى علیه السلام با تعبیر (السلام علیک یا شریک القرآن) از ایشان یاد شده است.

ج) تلاوت کننده و ترجمان قرآن:

از آن رو که تلاوت آیات کتاب خدا بهترین وسیله انس باخداست، و براى مقرّبان درگاه حق هیچ لذّتى بالاتر از خواندن قرآن و تدبّر در آن نیست، حضرت مهدى علیه السلام که در این دوران والاترین درجات انس و بالاترین مقامات قرب الى اللّه را داراست، شایسته ترین کسى است که به عنوانِ (یا تالِىَ کتابِ اللّه و ترجمانَه)(۸) مى تواند مورد خطاب قرار گیرد.

د) قرائت کننده و تفسیرگر قرآن:

براى قرائت و تفسیر قرآن کریم چه کسى شایسته تر از حضرت مهدى علیه السلام است که در این زمان (چراغ هدایت) و (حامل علوم قرآن) و (نگاهبان گنجینه دانش الهى) و (حافظ سرّ خدا) تنها اوست و (امانات نبوّت) و (ودیعت هاى رسالت) در این عصر تنها به او سپرده شده است(۹)؟ اوست که قرآن را چونان که پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم و على علیه السلام قرائت مى کردند، قرائت مى کند و آنچنان که خداى محمد و على (علیهما السلام)مى پسندد و مقرر فرموده است، تفسیر مى نماید.

 (السلام علیک حین تقرء و تبیّن)(۱۰).

چه خوش است صوت قرآن زتو دلربا شنیدن***به رخت نظاره کردن، سخن خدا شنیدن

 

هـ ) تعلیم دهنده احکام قرآن:

…صاحب الزّمان و مُظهر الایمان و مُلقِّن احکام القرآن…(۱۱)

 (سلام خدا بر صاحب الزمان و آشکار کننده ایمان و تلقین و تعلیم دهنده احکام قرآن.)

و) احیاگر قرآن:

در آخر الزمان که سنّت هاى قرآنى به فراموشى سپرده شده و بسیارى از معارف این کتاب الهى از سوى کژ اندیشان به تحریف و تبدیل کشیده شده و حیات و حیات آفرینى آیاتش، در حصار جهل و هوس دنیا پرستان نادیده گرفته شده است، مهدى علیه السلام مى آید تا احیاگر این معجزه جاوید باشد و اسلام و مسلمین را در پرتو انوار فروزان آن جانى تازه بخشد.

 (اللهمّ جدّد به ما امتحى من دینک و أحىِ به ما بُدّلَ من کتابک و أظهر به غُیّر من حکمک)(۱۲).

 (خدایا از دینت آنچه به نابودى گراییده بوسیله او تجدید فرما. و از کتابت آنچه دگرگونى و تبدیل پذیرفته بوسیله او احیا کن. و از احکامت آنچه را که تغییر یافته بوسیله او آشکار گردان.)

مهدى علیه السلام در قرآن

در قرآن، آیات بسیارى وجود دارد که به شهادت روایات مستند و معتبر، در باره حضرت مهدى علیه السلام و قیام جهانى او نازل گردیده است.

در کتاب شریف (المحجّه فى ما نزل فى القائم الحجّه علیه السلام ) که توسط محدث بزرگوار، مرحوم سید هاشم بحرانى و با بهره گیرى از دهها جلد کتب تفسیر و حدیث، تألیف گردیده، مجموعاً (۱۳۲) آیه از آیات کریمه قرآن ذکر شده که در ذیل هر کدام یک یا چند روایت در تبیین کیفیت ارتباط آیه با آن حضرت علیه السلام ، نقل شده است.

در اینجا به ذکر چند روایت در این مورد، بسنده مى کنیم:

۱ ـ امام صادق علیه السلام در باره قول خداى عزّوجلّ: (هو الذى ارسل رسوله بالهدى و دین الحق لیظهره على الدّین کلّه و لو کره المشرکون(۱۳)) فرمود:

 (به خدا سوگند! هنوز تأویل این آیه نازل نشده است و تا زمان قیام قائم علیه السلام نیز نازل نخواهد شد. پس زمانى که قائم علیه السلام به پا خیزد، هیچ کافر و مشرکى نمى ماند مگر آنکه خروج او را ناخوشایند مى شمارد.)(۱۴)

۲ ـ امام باقر علیه السلام در باره آیه شریفه (و قل جاء الحق و زهق الباطل إن الباطل کان زهوقاً)(۱۵) فرمود:

 (زمانى که قائم علیه السلام قیام نماید، دولت باطل از بین خواهد رفت)(۱۶).

۳ ـ امام صادق علیه السلام در بیان معناى آیه کریمه (و لقد کتبنا فى الزبور من بعدالذکر أن الأرض یرثها عبادى الصّالحون)(۱۷)فرمود:

 (تمام کتب آسمانى، ذکر خداست، و بندگان شایسته خدا که وارثان زمین هستند، حضرت قائم علیه السلام و یاران او مى باشند.)(۱۸)

۴ ـ امام باقر علیه السلام در باره قول خداى عزّوجلّ: (الذین إن مکّنّاهم فى الأرض اقاموا الصلوه و آتوا الزکاه…)(۱۹) فرمود:

 (این آیه درحق آل محمدصلى الله علیه وآله وسلم است در حق حضرت مهدى علیه السلام و یاران او که خداوند شرق و غرب زمین را تحت سلطه آنان قرار مى دهد و به وسیله آنان دین را پیروز گردانده و بدعتها و باطلها را مى میراند.)(۲۰)

۵ ـ امام سجاد علیه السلام زمانى که این آیه شریفه را قرائت نمود: (وَعَد اللّه الّذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنَّهم فى الأرض کما استخلف الذین من قبلهم و لیمکّننّ لهم دینهم الّذى ارتضى لهم و لیبدِّلنّهم من بعد خوفهم أمناً یعبدوننى و لایشرکون بى شیئاً)(۲۱) فرمود:

 (به خدا سوگند! آنان شیعیان ما اهلبیت هستند، خداوند ـ آن خلافت در زمین و اقتدار بخشیدن به دین را ـ به وسیله آنان و به دست مردى از ما، که مهدى این امت است، تحقق خواهد داد و هم اوست که پیامبرصلى الله علیه وآله وسلمدر باره اش فرمود: اگر از عمر دنیا جز یک روز باقى نمانده باشد، خداوند همان روز را آنچنان طولانى خواهد کرد که مردى از خاندان من که همنام من است فرا برسد و زمین را آنچنان که از ظلم و جور پر شده باشد، از عدل و داد آکنده سازد)(۲۲).

۶ ـ امام صادق علیه السلام فرمود: (آیه (أمّن یجیب المظطرّ اذا دعاه و یکشف السّوء و یجعلکم خلفاء الأرض)(۲۳) در باره قائم از آل محمدصلى الله علیه وآله وسلم نازل شده است. به خدا سوگند، او همان مضطرّ درمانده اى است که چون در مقام ابراهیم دو رکعت نماز گزارد و فرج خویش از خدا بخواهد، خداوند دعایش را اجابت کند و بدیها را برطرف سازد و او را در زمین خلیفه قرار دهد.)(۲۴)

حضرت مهدى علیه السلام در احادیث قدسى

۱ ـ خداوند فرمود: (اى پیامبر! بوسیله تو و پیشوایان از نسل تو بر بندگان خویش رحمت مى آورم، و به وسیله قائم از بین شما، زمین خود را با تسبیح و تقدیس و تهلیل و تکبیر و بزرگداشت مقام الوهیّت، آباد مى سازم.

و به وجود او زمین را از دشمنانم پاک مى کنم و آن را میراث اولیاى خویش قرار مى دهم، و به وسیله او کلمه توحید را تعالى بخشیده، کلمه کافران را به سقوط مى کشانم، و به دست او و با علم خود سرزمین ها و دل بندگانم را حیاتى تازه مى بخشم و گنج ها و ذخیره هاى پنهان را به مشیت خود برایش آشکار مى سازم.

و با اراده خود او را بر نهانى ها و مکنونات قلبى دیگران آگاه مى گردانم و با فرشتگان خود او را یارى مى رسانم تا در اجراى فرمان من و تبلیغ دین من مددکار او باشند. او به حقیقت ولىّ من است و به راستى هدایتگر بندگان من مى باشد.)(۲۵)

۲ ـ امام باقر علیه السلام در وجه نامگذارى حضرت (مهدى علیه السلام ) به (قائم آل محمدصلى الله علیه وآله وسلم) حدیثى قدسى روایت فرمود: (زمانى که جدم حسین که صلوات خدا بر او باد به شهادت رسید، فرشتگان با گریه و زارى به درگاه خداوند عزوجلّ نالیدند و گفتند: پروردگارا! آیا از آنان که برگزیده و فرزند برگزیده تو را، و امام انتخاب شده از بین خلق را کشتند، در مى گذرى؟!

خداوند به آنان وحى فرمود که: (فرشتگان من آرام گیرید. سوگند به عزّت و جلالم که از آنان انتقام مى گیرم اگرچه بعد از گذشت زمانى طولانى باشد.) سپس فرزندان از نسل حسین علیه السلام را که پس از او به امامت مى رسند به ملائکه نشان داد و آنان شاد شدند.

در بین این پیشوایان، یک نفرشان به نماز ایستاده بود (فإذا احدهم قائم یصلّى فقال اللّه عزّوجلّ: بذلک القائم أنتقم منهم.) خداوند عزّوجلّ فرمود: به وسیله آن (قائم) از دشمنان و قاتلان حسین علیه السلام انتقام مى گیرم.)(۲۶)

حضرت مهدى علیه السلام درآینه کلام معصومین علیهم السلام

۱ ـ رسول اللّه صلى الله علیه وآله وسلم :

 (لاتقوم الساعه حتى یقوم القائم الحق منّا و ذلک حین یأذن اللّه عزّوجلّ له و من تبعه نجا و من تخلّف عنه هلک. اللّه اللّه عباد اللّه فأتوه و لو على الثلج فانّه خلیفه اللّه عزّوجلّ و خلیفتى)(۲۷).

(روز قیامت فرا نمى رسد مگر آنکه از بین ما (قائم حقیقى) قیام نماید. و آن قیام، زمانى خواهد بود که خداى عزّوجلّ او را اجازه فرماید. هرکس پیرو او باشد نجات مى یابد و هرکه از فرمانش تخلّف ورزد، هلاک مى شود. اى بندگان خدا ! خدا را، خدا را; بر شما باد که به نزدش آیید اگرچه بر روى یخ و برف راه روید. زیرا او خلیفه خداى عزّوجلّ و جانشین من است).

پاورقی

(۱) منتخب الاثر صفحه ۳۳۲.

 (۲) منتخب الاثر صفحه ۳۴۱ ـ کمال الدین صفحه ۴۳۰.

 (۳) کفایه الاثر ص ۲۹۱.

 (۴) مدرک پیشین.

 (۵) کنزل العمال ج ۱ ص ۴۴ ـ مسند احمد بن حنبل ج ۵ ـ ص ۸۹ و ۱۸۲: من در بین شما دو ودیعت گرانبها باقى مى گذارم تا زمانى که به آن دو چنگ زده باشید هرگز گمراه نخواهید شد.

 (۶) ینابیع الموده صفحه ۹۰: على علیه السلام با قرآن است و قرآن باعلى است، هرگز از یکدیگر جدا نشوند تا آن زمان که در حوض کوثر بر من وارد شوند.

 (۷) (زیارت جامعه) از ملحقات مفاتیح الجنان: السلام علیکم ائمّه المؤمنین… و عباد الرحمن و شرکاء القرآن…

 (۸) مفاتیج الجنان، (زیارت آل یس) ـ روایت شده از ناحیه مقدسه امام زمان علیه السلام ـ .

 (۹) تعابیرى برگرفته از (زیارت جامعه) مندرج در زیارت سوم از ملحقات مفاتیح الجنان.

 (۱۰) مفاتیح الجنان، زیارت آل یس.

 (۱۱) بخشى از زیارت (سلام اللّه الکامل التام) در استغاثه به حضرت صاحب الزمان علیه السلام .

 (۱۲) صلوات ابوالحسن ضرّاب اصفهانى، وارد شده از ناحیه مقدسه امام زمان علیه السلام در اعمال روز جمعه.

 (۱۳) سوره توبه، آیه ۳۳ اوست خدایى که پیامبرش را با هدایت و دین حق فرو فرستاد تا آن را بر همه ادیان پیروز گرداند اگرچه ناخوشایند کافران باشد.

 (۱۴) کمال الدین و تمام النعمه ـ شیخ صدوق ـ ج ۲ ص ۶۷۰.

 (۱۵) سوره اسراء، آیه ۸۱ بگو حق آمد و باطل از بین رفت، همانا باطل نابود شدنى است.

 (۱۶) الروضه ص ۲۸۷.

 (۱۷) سوره انبیاء آیه ۱۰۵ براستى بعد از ذکر، در زبور نوشتیم که بندگان صالح من وارثان زمین خواهند بود.

 (۱۸) تفسیر على بن ابراهیم، ج ۲ ص ۷۷.

 (۱۹) سوره حج، آیه ۴۱ کسانى که اگر آنان را در زمین قدرت بخشیم نماز به پا مى دارند و زکات مى دهند.

 (۲۰) تأویل الآیات الظاهره ـ کتاب خطى ـ.

(۲۱) سوره نور آیه ۵۵ خدا به مؤمنان و شایستگان شما وعده داده که آنان را در زمین همچون پیشینیان خلافت بخشد و دین مورد رضایت خود را براى آنان تمکین و اقتدار دهد و ترس آنان را به امنیّت تبدیل کند تا مرا بپرستند و شرک نورزند.

 (۲۲) تفسیر عیاشى ج ۳ ص ۱۳۶.

 (۲۳) سوره نمل، آیه ۶۲ جز خدا کیست که دعاى درمانده واقعى را اجابت کند و بلاء را رفع نماید و شما را خلفاى زمین قرار دهد؟

 (۲۴) تفسیر قمى ـ ج ۲ ص ۱۲۹.

 (۲۵) بحارالانوار ج ۵۱ ص ۶۶.

 (۲۶) مدرک پیش صفحه ۲۹.

 (۲۷) بحارالانوار ج ۵۱ ص ۶۵.