حیات فرهنگی در عصر امام مهدی(ع)

حیات فرهنگی در عصر امام مهدی(ع)

در عصر درخشان امام مهدی(ع) حیات فرهنگی به گونه‏ای شکوفا و بارور می‏گردد و دانش و فرهنگ و معنویت بویژه علوم دینی و احکام و مقررات و معارف انسان‏ساز اسلام در سراسر گیتی بسط و گسترش می‏یابد و چرخ‏های فرهنگ و آگاهی و شناخت با سرعت وصف‏ناپذیری به حرکت می‏افتد.
کتابهای مربوط به شرح حال راویان احادیث که به کتابهای رجالی مشهورند و نیز شرح حال و بیوگرافی آنان و تقسیم‏بندی روایات به صحیح و ضعیف که بیشتر به حدس و گمان تکیه دارد و در عصر غیبت و به خاطر نرسیدن دست مردم به امام معصوم مورد استفاده قرار می‏گیرد به پایان می‏رسد؛ زیرا در عصر ظهور مردم به مقررات و احکام قطعی دست می‏یابند و از اینها بی‏نیاز می‏گردند. همچنین بیشتر تفاسیر از اعتبار ساقط می‏شود و تنها تفاسیر برخاسته از روایات رسیده از پیامبر و اهل بیت باقی می‏ماند.
همین‏گونه قرائتهای مختلف از قرآن شریف که دلیلی برای آن نازل نشده است برداشته می‏شود چرا که مردم قرآن و قرائت صحیح آن را به گونه‏ای که بر قلب مصفای محمد(ص) فرود آمده است از امام مهدی(ع) می‏آموزند و تفسیر و پیام و مفهوم آن را آن‏گونه که خدا اراده فرموده است می‏شناسند و بر معارف بلند و راز و رمز و شگفتیهای آن که همچنان ناشناخته و پوشیده است، آگاهی می‏یابند.
حضرت امام باقر(ع) فرموده‏اند:
توتون الحکمه فی زمانه حتی ان المراه لتقضی فی بیتها، بکتاب اللَّه و سنّه رسوله۱
یعنی به مردم عصر حکومت درخشان او، دانش و بینش ارزانی می‏گردد که زن در کانون خانه خویش براساس کتاب خدا و سنت پیامبرش عادلانه و آگاهانه داوری می‏کند و نیازی به دیگری ندارد.
این روایت نشانگر این واقعیت است که مردم در روزگار حاکمیت آن حضرت، براساس آداب و مقررات دینی تربیت شده و احکام شریعت را آموخته و بر پایه‏ای از فرهنگ و تمدن اوج می‏گیرند که هر بانویی می‏تواند در درون خانه خویش میان آن دو انسان براساس مقررات کتاب خدا و سیره و روش عادلانه پیام‏آور بزرگ او قضاوت کند.
امیرالمؤمنین علی(ع) هم طی گفت‏وگویی با جناب کمیل بن زیاد نخعی می‏فرمایند:
ای کمیل، هیچ علمی نیست مگر آن که با من آغاز گردد و هیچ سری نیست مگر آنکه با قائم پایان پذیرد.۲
لازم است بدانیم که خود امام مهدی براساس کتاب خدا و سیره و شیوه انسانساز و افتخار آفرین پیامبر تدبیر امور می‏کند و به اندازه ذره‏ای از آن انحراف نمی‏جوید. او شریعت جدید یا دین دیگری نمی‏آورد که با اسلام راستین ناسازگار باشد.
همچنین واقعیت که رخ خواهد داد این است که همه مذاهب پدید آمده پس از رحلت پیشوای بزرگ توحید پیامبر گرامی ملغی می‏شود و از میان می‏رود چرا که اینها راه و رسمی است که در کتاب خدا و سنت پیامبر جایی ندارد. در کلامی که از عالم اهل سنت به نام ابن العربی بیان گردیده آمده است:
امام مهدی پس از ظهور، دین را همان‏گونه که بود و نازل گردید آشکار می‏سازد، به طوری که اگر پیامبر گرامی حاضر باشد به همان حکم کند. او مذاهب مختلف را از روی زمین با ارشاد و هدایت خویش برمی‏دارد و جز دین خالص و پاک آسمانی نمی‏ماند.۳
آری در آن شرایط پر افتخار است که اتحاد بزرگ اسلامی تحقق می‏پذیرد چرا که همه مسلمانان در اصول دین و فروع آن و همه مسایل فقهی و احکام و مقررات شرعی، متحد و یکپارچه می‏گردند.
دین راستین همان اسلام واقعی خواهد بود و مذهب همان مذهب تشیع که مذهب خاندان وحی و رسالت است و پیامبر گرامی مردم را بدان دعوت نموده است. و همه بشریت بدین سان زیر پرچم پر افتخار لااله‏الااللَّه، محمد رسول‏اللَّه، علی ولی‏اللَّه در اوج سعادت و رفاه و نیکبختی زندگی می‏کنند.
در حدیثی که امام مجتبی از پدرش حضرت علی نقل می‏فرماید چنین آمده است:
مهدی زمین را از برهان و دانش و نور هدایت پر می‏کند تا آن‏جا که سراسر گیتی به وی ایمان آورد و کافران مسلمان شوند و فاسقان صالح گردند.۴
و باز حضرت علی(ع) در بیان دیگری از حضرت مهدی چنین می‏فرماید:
… لافترک بدعه الا ازالها ولا سنه الاّ اقامها.۵
یعنی آن پیشوای الهی تمامی بدعتها را نابود می‏کند و همه سنتها و شیوه‏های پسندیده را زنده و برپا می‏کند.
تربیت در عصر امام مهدی(ع)
از واقعیت‏ه‏ای تردید ناپذیر این است که انسان در همه ابعاد، قابل تربیت و سازندگی است و هنگامی که برنامه‏های تربیتی براساس ارزشهای والای اخلاقی و انسانی تنظیم گردد بشریت راه اعتدال و درستی را خواهد گزید. و در راه و روش شایسته و ستوده‏ای گام خواهد نهاد. اما اگر برنامه‏ها و عوامل تربیتی فاسد و ناصالح باشد بدون تردید نتیجه معکوس خواهد داد و انسان به سوی تباهی خواهد رفت.
. کانون خانه و خانواده که کودک در آن دیده بر جهان می‏گشاید یک کانون و عامل تربیتی است که در جهت‏دهی به کودک نقش بسیار مهمی دارد.
. پس از خانه، نقش مدرسه است که کودک با ورود بدانجا مراحل نخستین دانش و فرهنگ را از طریق آموزگاران دریافت می‏دارد و هر چه مراحل مختلف علمی را طی می‏کند سطح مطالعه و فرهنگ و آگاهیهای او بالا می‏رود تا سرانجام به عالی‏ترین مراحل و مدارج علمی و فکری می‏رسد.
. عامل محیط و جامعه، کودکی که در جامعه‏ای مملو از دروغ و شائبه و بی‏بندبار رشد می‏کند تربیت ناشایست و نادرست می‏پذیرد و کودکی که در جامعه دین باور و امانت‏دار و سرشار از حیا و درستکاری تربیت شود فردی شایسته خواهد بود.
. رسانه‏های گروهی و دستگاههای تبلیغاتی جامعه همچون روزنامه‏ها و مجلات، رادیو و تلویزیون و…
امام مهدی(ع) که در اندیشه اصلاح جامعه جهانی است و می‏خواهد جامعه‏ای به راستی اسلامی پی‏ریزی نموده و آن را به ارزشهای والای انسانی و قرآنی آراسته سازد، در این راه می‏بایست از وسایل و عوامل تربیتی بهره گیرد و آموزشهای تربیتی صحیح و سازنده خویش را به وسیله این وسایل و تجهیزات به گوشها برساند. از این رو مدارس و آموزشگاهها را، فرهنگ و تعالیم انسانساز اسلام اداره و رهبری می‏کند و راههای تعلیم و تربیت در همه مراحل از شیوه‏ها و برنامه‏های اسلامی بهره‏مند می‏گردد و وسایل ارتباط جمعی به طور کامل، شایسته و مفید و ثمربخش می‏شوند و از چهارچوب مقررات و ارزشهای اسلامی تجاوز نمی‏کنند.۶
چنانچه حضرت علی(ع) با عباراتی بسیار شنیدنی چنین نوید می‏دهد که:
مهدی(ع) هواهای نفسانی را به هدایت باز خواهد آورد آن‏گاه که هدایت را به هواپرستی بفروشند و آرا و نظرها را بر قرآن منطبق سازد چون قرآن را بر مدار آرای خویش باز خوانند.۷
پی‏نوشتها :
. غیبت نغمانی، باب ۱۳، ص۲۳۸.
. ابن شعبه حرانی، ابو محمد حسن بن علی، تحف‏العقول، ص۱۱۹.
. الفتوحات المکیه، ابن العربی، ج۳، ص۳۲۷، باب ۳۶۶.
. طبرسی، احمدبن علی، الاحتجاج، ج۲، ص۷۰.
. عقدالدّرر، باب ۹، ص۲۲۴، بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۳۹.
. امام مهدی از ولادت تا ظهور، آیهاللَّه سید محمد کاظم قزوینی، ص۷۴۰.
. نهج‏البلاغه، خطبه
ماهنامه موعود- شماره ۳۹