سید مرتضى علم الهدى در این باره مىنویسد: علت اینکه شیعه عقیده دارد که خداوند در موقع ظهور امام زمان علیه السلام برخى از مردگان را زنده مىگرداند این است که به ثواب یارى امام زمان نایل شوند ودولت حق آل محمد را که در انتظار آن بودهاند از نزدیک شاهد باشند وتا انتقام عدهاى از ظالمان را به چشم ببینند واز ظهور حق واعتلاى کلمه توحید لذت ببرند.(۱)
در منابع معتبر اسلامى نام سیزده زن یاد مىشود که به هنگام ظهور قائم آل محمد صلی الله علیه وآله وسلم زنده خواهند شد ودر لشکر امام زمان به مداواى مجروحان جنگى وسرپرستى بیماران خواهند پرداخت.
طبرى در دلائل الامامه، از مفضل بن عمر نقل کرده که امام صادق فرمود: همراه قائم (آل محمد صلی الله علیه وآله وسلم) سیزده زن خواهند بود. گفتم آنها را براى چه کارى مىخواهد؟
فرمود: به مداواى مجروحان پرداخته، سرپرستى بیماران را به عهده خواهند گرفت. عرض کردم: نام آنها را بفرمایید.
فرمود: قنواء، دختر رشید هجرى، ام ایمن، حبابه والبیه، سمیه، مادر عمار یاسر، زبیده ام خالد احمسیّه، ام سعید حنفیه، صیانه ماشطه، ام خالد جهنّیه.(۲)
صیانه ماشطه در زمان حضرت موسى مىزیسته است ومادر عمار یاسر در ابتداى بعثت به شهادت رسید. حبابه در زمان على علیه السلام وقنواء در زمان امام حسن وامام حسین علیه السلام وبقیه در زمانهاى دیگر زندگى مىکردهاند.
این گروه سیزده نفرى رجعت خواهند کرد وخداوند براى قدردانى از آنها، به برکت امام زمان آنها را زنده خواهد کرد.
در این روایت امام صادق علیه السلام از آن سیزده زن فقط نام نه نفر را یاد مىکند. در کتاب خصایص فاطمى(۳) به نام نسیبه، دختر کعب مازینه، ودر کتاب منتخب البصائر به نام وتیره وأحبشیه اشاره شده است.(۴)
جز این سه نفر، نام دیگرى به میان نیامده است.
زنان سرافراز
اینک به اختصار به شرح حال برخى از زنان نامبرده اشاره مىکنیم.
- صیانه ماشطه
او یکى از همان سیزده بانویى است که در دولت حضرت مهدى علیه السلام زنده شده، به دنیا باز مىگردد. وى همسر حزقیل، پسر عموى فرعون، وشغلش آرایشگرى دختر فرعون بود. او همانند شوهرش به پیامبر زمان خود، حضرت موسى، ایمان آورده بود امّا همچنان ایمان خود را پنهان مىکرد.
نوشتهاند: روزى وى مشغول آرایش دختر فرعون بود که شانه از دستش افتاد وبى اختیار نام خدا را بر زبان جارى ساخت. دختر فرعون گفت: آیا نام پدر مرا بر زبان آوردى؟ گفت: نه، بلکه نام کسى را بر زبان آوردم که پدر تو را آفریده است. دختر فرعون ماجرا را نزد پدر بازگو کرد وفرعون صیانه را احضار کرد وگفت: مگر به خدایىِ من اعتراف ندارى؟ گفت: هرگز! من از خداى حقیقى دست نمىکشم وتو را پرستش نمىکنم.
فرعون دستور داد تا تنور مسى برافروزند وهمه بچههاى آن زن را در حضورش در آتش افکنند. چون نوبت به طفل شیرخوارش رسید صیانه مىخواست به ظاهر از دین برائت جوید که کودک شیرخوارش به زبان آمد وگفت: مادر صبر کن که تو بر حق هستى! فرعونیان آن زن وبچه شیرخوارش را در آتش افکنده، سوزاندند وخداوند در اثر صبر وتحمل آن زن در راه دین، او را در دولت امام مهدى زنده مىگرداند تا هم به آن حضرت خدمت کند وهم انتقام خود را از فرعونیان بگیرد.
- سمیه، مادر عمار یاسر
وى هفتمین نفرى بود که به اسلام گروید وبدین سبب دشمن سخت به خشم آمد وبدترین شکنجهها را بر او روا داشت.(۵)
او وشوهرش یاسر در دام ابوجهل گرفتار آمدند واو نخست آنها را اجبار کرد که پیامبر خدا را دشنام دهند، امّا آنها حاضر به چنین کارى نشدند. او نیز زره آهنى به سمیه ویاسر پوشانید وآنها را در آفتاب سوزان نگه داشت. پیامبر که گاه از کنارشان عبور مىکرد آنها را به صبر ومقاومت سفارش مىنمود ومىفرمود: (صبراً یا آل یاسر فان موعدکم الجنه): اى
خاندان یاسر، صبر پیشه سازید که وعده گاه شما بهشت است. سرانجام ابوجهل بر هر یک ضربتى وارد ساخت وایشان را به شهادت رساند.(۶)
خداوند این زن را به پاداش صبر ومجاهدتى که در راه اعتلاى اسلام نشان داد وبدترین شکنجه را از دشمن خدا تحمل کرد، در ایام ظهور مهدى آل محمد صلی الله علیه وآله وسلم زنده خواهد نمود تا تحقق وعده الهى را ببیند ودر لشکر ولىّ خدا به یاوران آن حضرت خدمت کند.
- نسیبه، دختر کعب مازنیه
او معروف به ام عماره واز زنان فداکار صدر اسلام است که در برخى از جنگهاى پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم شرکت جسته ومجروحان جنگى را مداوا کرده است. او در جنگ احد بهترین نقش را ایفا کرد. با دیدن صحنه فرار مسلمانان وتنها گذاشتن پیامبر به دفاع از جان شریف پیامبر پرداخت ودر این راه بدنش زخمهاى فراوان برداشت.
پیامبر عزیز این فداکارى را ستود وبه فرزندش عماره چنین فرمود: امروز مقام مادر تو از مردان جنگى والاتر است.(۷)
پس از فروکش کردن جنگ، نسیبه با سیزده زخم(۸) سنگین به همراه دیگر مسلمانان به خانه برگشت وبه استراحت پرداخت. با شنیدن فرمان پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم که فقط مجروحان جنگ باید به تعقیب دشمن بشتابند، نسیبه از جاى برخاست وآماده رفتن شد، امّا به علت شدت خونریزى نتوانست شرکت کند. همین که پیامبر از تعقیب دشمن برگشت، پیش از آنکه به خانه برود، عبدالله بن کعب مازنى را براى احوالپرسى نسیبه وسلامتى وى به نزد او فرستاد وچون از سلامتى وى آگاه گشت شادمان موضوع را به پیامبر خبر داد.(۹)
نسیبه از کسانى است که براى یارى امام مهدى علیه السلام زنده خواهد شد.(۱۰)
- امّ ایمن
از زنان پرهیزکار وخدمتکار حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم است. پیامبر به او مادر خطاب مىکرد ومىفرمود: (هذه بقیه اهل بیتى):(۱۱) این زن، باقى ماندهاى از خاندان من است. وى همواره در کنار زنان مجاهد، در جبهه جنگ به مداواى مجروحان مىپرداخت.(۱۲)
ام ایمن از شیفتگان خاندان امامت بود که در ماجراى فدک، حضرت زهرا علیهالسلام او را به عنوان شاهد معرفى کرد. وى پنج یا شش ماه پس از پیامبر از دنیا رفت.(۱۳)
خداوند به برکت مهدى آل محمد علیه السلام به هنگام ظهور، او را زنده مىگرداند تا در لشکر گاه امام به خدمت گماشته شود.
- امّ خالد
در روایت دو بانو بدین نام مشهور شدهاند: ام خالد احمسیه وام خالد جهنّیه. شاید مقصود ام خالد مقطوعه الید (دست بریده) باشد که یوسف بن عمر، پس از به شهادت رساندن زید بن على بن الحسین در کوفه، دست او را به جرم شیعه بودن قطع کرد. در کتاب رجال کشّى درباره شخصیت ومقام این زن فداکار از امام صادق علیه السلام مطلبى ذکر گردیده که حایز اهمیت است. ابو بصیر گوید: در خدمت امام صادق نشسته بودیم که ام خالد مقطوعهالید از راه رسید. حضرت فرمود: اى ابابصیر، آیا میل دارى که کلام ام خالد را بشنوى؟ من عرض کردم: آرى اى فرزند رسول خدا، با شنیدن آن شادمان مىگردم…. در همان موقع ام خالد به خدمت امام آمد وسخن گفت. دیدم وى در کمال فصاحت وبلاغت صحبت مىکند. سپس حضرت پیرامون موضوع ولایت وبرائت از دشمنان با او سخن گفت.(۱۴)
- زبیده
مشخصات کاملى از او نقل نشده است. احتمال دارد زبیده زن هارون الرشید باشد که شیخ صدوق(ره) دربارهاش گفته است: وى یکى از هواداران وپیروان اهل بیت است. هنگامى که هارون دانست از شیعیان است قسم خورد که طلاقش دهد. زبیده کارهاى خدماتى بسیارى داشت که یکى آبرسانى به عرفات است. همچنین نوشتهاند وى یکصد کنیز داشت که پیوسته مشغول حفظ قرآن بودند وهمیشه از محل سکونت او صداى تلاوت قرآن شنیده شد. زبیده در سال ۲۱۶ ق. رحلت کرد.(۱۵)
- حبّابه والبیّه
از زنان والامقامى است که دوره زندگى هشت امام معصوم را درک کرد وپیوسته مورد لطف وعنایت ایشان قرار داشت. در یک یا دو نوبت به وسیله امام زین العابدین وامام رضا علیه السلام جوانىاش به او بازگردانده شد. اولین ملاقات وى با امیرمؤمنان علیه السلام بود که از آن حضرت دلیلى بر امامت درخواست کرد. حضرت در حضور وى سنگى را برداشت وبر آن مهر خود را نقش کرد واثر آن مهر در سنگ جاى گرفت وبه او فرمود: پس از من هر که توانست در این سنگ چنین اثرى بر جاى بگذارد او امام است. از این رو حبابه پس از شهادت هر امامى نزد امام دیگر مىرفت وآنان مهر خود را بر همان سنگ مىزدند واثر آن نقش مىبست. نوبت که به امام رضا علیه السلام رسید حضرت نیز چنین کرد. حبابه نه ماه پس از رحلت امام رضا علیه السلام زنده بود وپس از آن بدرود حیات گفت.(۱۶)
روایت شده است که وقتى حبابه به خدمت امام زین العابدین رسید یکصد وسیزده سال از عمرش سپرى شده بود. حضرت با انگشت سبابه خود اشارهاى نمود وجوانىاش بازگشت.(۱۷)
همچنین نوشتهاند: صورت حبابه از زیادى سجود سوخته واز عبادت همانند چوب خشکیدهاى شده بود.(۱۸)
- قنواء
دختر رشید هجرى، یکى از شیعیان وپیروان على علیه السلام وخود از یاران با وفاى حضرت امام جعفر صادق علیه السلام است.(۱۹) وى دختر بزرگمردى است که در راه محبت ودوستى امیرمؤمنان به طرز دلخراشى به شهادت رسید. از گفتار شیخ مفید برمىآید که قنواء به هنگام ورود پدرش نزد عبیدالله بن زیاد شاهد قطع دو دست ودو پاى پدر خود بوده وبه کمک دیگران بدن نیمه جان پدر را از دارالاماره بیرون آورده وبه خانه منتقل کرده است. روزى قنواء به پدرش گفت: پدر جان، چرا این همه خود را به رنج ومشقت عبادت مىاندازى! پدر در جواب گفت: دخترم، پس از ما گروهى خواهند آمد که بینش دینى وشدت ایمانشان از ما، که این همه خود را به زحمت عبادت انداختهایم، بیشتر است.(۲۰)
د: بانوان منتظِر
چهارمین گروه یاوران امام زمان بانوان پرهیزکارى هستند که پیش از ظهور بقیهالله رحلت کردهاند. به ایشان گفته مىشود امام تو ظاهر گشته است، اگر مایلى مىتوانى حضور داشته باشى. آنان نیز به اراده پروردگار زنده خواهند شد.
رجعت زنان مربوط به گروه خاصى نیست وهر بانویى خود را با خواستهها وشرایط زندگى در حکومت مهدى آل محمد علیه السلام تطبیق دهد ممکن است در آینده از رحمت خداوندى بهرهمند گشته، براى یارى امام زنده شود. یکى از آن شرایط خواندن دعاى عهد است که در فرد، نوعى آمادگى براى پذیرش حکومت آخرین ذخیره الهى ایجاد مىکند. به فرموده امام صادق علیه السلام : هر که چهل صبح دعاى عهد را بخواند از یاوران قائم ما باشد واگر هم پیش از ظهور آن حضرت از دنیا برود خداوند او را از قبر بیرون آورد تا در خدمت آن حضرت باشد… .(۲۱)
انتظار فرج
یکى از شرایط حضور در حکومت بقیهالله وتوفیق دیدار با آن حضرت انتظار فرج است؛ یعنى آمادگى کامل براى پذیرش حکومت حق وآراستن به آنچه که مهدى علیه السلام مىگوید ومىخواهد. انتظار فرج یعنى نفى هر گونه سلطه از بیگانگان ومبارزه با افکار انحرافى وفساد اخلاق ودر یک کلام، انتظار فرج یعنى بیزارى از دشمنان خدا وپیامبر ومعصومین قدس سرهما بى سبب نیست که انتظار از بهترین اعمال شمرده شده است، بلکه فرد منتظرِ دولت مهدى همانند کسى است که در پیش روى رسول خدا شهید گشته ودر خون خود غلتیده است واگر بر همان حالت انتظار از دنیا برود بسان کسى باشد که در خیمه مهدى فاطمه علیهما السلام مىباشد.
ابو بصیر از امام صادق روایت کرده که آن حضرت روزى فرمود: آیا شما را خبر ندهم به چیزى که خداوند عملى را بدون آن از بندگانش قبول نمىکند؟ گفتیم: آرى. فرمود: شهادت بر وحدانیت خدا ورسالت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم واقرار به آنچه که خداوند فرموده، از دوستى ما وبیزارى از دشمنان واطاعت وپیروى از ما. نیز داشتن ورع وپرهیزکارى وانتظار کشیدن براى قائم علیه السلام . آنگاه فرمود:به درستى که براى ما دولتى است، خداوند آن را هر زمانى که اراده کند برقرار مىسازد. سپس افزود: هر کس که دوست دارد از یاران قائم علیه السلام ما باشد باید در انتظار به سر برد وخود را به ورع ومحاسن اخلاق بیاراید، واگر در همان حال بمیرد براى او اجرى همانند کسى است که آن حضرت را درک کرده باشد.(۲۲)
آخرین سخن
بانوى محترم، خواهر مسلمان!
اگر مىخواهید در زمره یاران امام زمان باشید… اگر مىخواهید یکى از آن پنجاه زن باشید… اگر مىخواهید یکى از آن چهارصد نفرى باشید که همراه عیسى از آسمان فرود مىآیند، … اگر مىخواهید به اراده پروردگار وبراى دیدار گل روى مهدى فاطمه بار دیگر به دنیا باز گردید… اگر مىخواهید فرد مفیدى در حکومت مهدى علیه السلام باشید، بیایید از همین لحظه با قائم آل محمد صلی الله علیه وآله وسلم پیمان ببندید ورابطه خود را با او محکم کنید وخود را با برنامهها وخواستههاى مهدى علیه السلام تطبیق دهید. بدانید که امام زمان جز راه جدش پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم وامیرالمؤمنین علیه السلام نمىرود.
به امید حضور ودیدار او
فهرست منابع
۱- احتجاج طبرسى
۲- اسدالغابه
۳- اختصاص شیخ مفید
۴- بیت الاحزان
۵- بحارالانوار
۶- تنقیح المقال
۷- جامع الرواه
۸- دلائل الامامه
۹- تهذیب الکمال
۱۰- چشم اندازى از حکومت مهدى علیه السلام
۱۱- الجمل، شیخ مفید
۱۲- رجال شیخ طوسى
۱۳- ریاحین الشریعه
۱۴- سفینهالبحار
۱۵- الفصول المهّمه
۱۶- المسترشد، طبرى
۱۷- مجمع الزوائد
۱۸- معجم احادیث الامام المهدى علیه السلام
۱۹- مغازى واقدى
۲۰- قاموس الرجال
۲۱- نقش زنان مسلمان در جنگ
۲۲- منتهى الآمال
۲۳- کمال الدین، شیخ صدوق
۲۴- الغیبه، شیخ طوسى
پاورقی
(۱) سفینهالبحار، ج۱، ص۵۱۱.
(۲) دلائل الامامه، ص۲۶۰.
(۳) ریاحین الشریعه، ج۵، ص۴۱؛ به نقل از خصایص فاطمیه.
(۴) چشم اندازى از حکومت مهدى علیه السلام ، ص۷۴؛ به نقل از بیان الائمه، ج۳، ص۳۳۸.
(۵) اسد الغابه، ج۵، ص۴۸۱.
(۶) ریاحین الشریعه، ج۴، ص۳۵۳.
(۷) مغازى واقدى، ج۱، ص۲۷۳.
(۸) مغازى واقدى، ج۲، ص۲۶۸.
(۹) مغازى واقدى ج۱ ص۲۷۰.
(۱۰) ریاحین الشریعه، ج۵، ص۴۱؛ به نقل از خصایص فاطمه.
(۱۱) چشم اندازى از حکومت مهدى علیه السلام ، ص۷۶؛ تهذیب الکمال، ج۳۵، ص۳۲۹.
(۱۲) نقش زنان مسلمان در جنگ، ص۲۰.
(۱۳) قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۸۷.
(۱۴) ریاحین الشریعه، ج۳، ص۳۸۱؛ به نقل از تنقیح المقال مامقانى.
(۱۵) تنقیح المقال، ج۳، ص۷۸.
(۱۶) سفینهالبحار، ج۱، ص۲۰۴.
(۱۷) همان.
(۱۸) همان.
(۱۹) جامع الرواه، ج۲، ص۴۵۸؛ رجال شیخ طوسى، ص۳۴۱.
(۲۰) اختصاص شیخ مفید، ص ۷۳۰۷۲.
(۲۱) سفینه البحار، ج۲، ص۲۹۴.
(۲۲) منتهى الآمال، ج۲، ص۴۸۶؛ به نقل از غیبه نعمانى.