کانون امام مهدی ملکان
تاریخچه مسجد جمکران، نماز مسجد و اهمیت آن
- تاریخچه مسجد
(شیخ عفیف صالح حسن بن مثله جمکرانى مىگوید:
شب سه شنبه، هفدهم ماه مبارک رمضان ۳۹۳ هجرى، در سراى خود خفته بودم که جماعتى به در سراى من آمدند. نیمى از شب گذشته بود، مرا بیدار کردند و گفتند: (برخیز و امر امام محمد مهدى صاحب الزمان، را اجابت کن که تو را مىخواند).
حسن بن مثله مىگوید: (من، برخاستم و آماده شدم). چون به در سرا رسیدم، جماعتى از بزرگان را دیدم، سلام کردم. جواب دادند و خوشامد گفتند و مرا به آن جایگاه- که اکنون مسجد (جمکران) است- آوردند.
حضرت امامعلیه السلام مرا به نام خود خواند و فرمود: (برو به حسن بن مسلم بگو: تو، چند سال است که این زمین را عمارت مىکنى و ما خراب مىکنیم. پنج سال زراعت کردى و امسال دیگرباره شروع کردى، عمارت مىکنى. رخصت نیست که تو دیگر در این زمین زراعت کنى، باید هر چه از این زمین منفعت بردهاى، برگردانى تا در این موضع مسجد بنا کنند.)
به حسن بن مسلم بگو: (اینجا، زمین شریفى است و حق تعالى این زمین را از زمینهاى دیگر برگزیده و شریف کرده است).
حسن بن مثله مىگوید عرض کردم: (سید و مولاى من مرا در این باره، نشانى لازم است زیرا مردم سخن مرا بدون نشانه و دلیل نمىپذیرند).
امامعلیه السلام فرمود: (تو برو رسالت خود را انجام ده.
ما در اینجا، علامتى مىگذاریم که گواه گفتار تو باشد).
- کیفیت نماز تحیّت مسجد
(مردم را بگو تا به این موضع رغبت کنند و عزیز بدارند و چهار رکعت نماز در این جا بگذارند: دو رکعت تحیت مسجد، در هر رکعتى، یک بار سوره حمد و هفت بار سوره قل هو الله احد [خوانند] و تسبیح رکوع و سجود را هفت بار بگویند).
- کیفیت نماز امام زمان (عج)
(و دو رکعت نماز صاحب الزمان بگذارند، بر این نسق که در [هنگام خواندن سوره] حمد چون به (ایاک نعبد و ایاک نستعین) برسند، آن را صد بار بگویند و بعد از آن، فاتحه را تا آخر بخوانند. رکعت دوم را نیز به همین طریق انجام دهند. تسبیح رکوع و سجود را نیز هفت بار بگویند. هنگامى که نماز تمام شد، تهلیل (لا اله الاالله) و تسبیح فاطمه زهراعلیها السلام را بگویند. آن گاه سر بر سجده نهاده، صد بار صلوات بر پیغمبر و آل او فرستند).
این نقل، از لفظ مبارک امامعلیه السلام است که فرمود:
(فمن صلّا هما، فکانما صلى فى البیت العتیق) (هر کس، این دو رکعت (یا این دو نماز) را بخواند، گویى در خانه کعبه نماز خوانده است)
- ساخت مسجد
حسن بن مثله مىگوید: در دل خود گفتم تو اینجا را یک زمین عادى خیال مىکنى، اینجا مسجد حضرت صاحب الزمانعلیه السلام است.
پس آن حضرت به من اشاره کردند که برو چون مقدارى راه پیمودم، بار دیگر مرا صدا کرده، فرمودند: (در گله جعفر کاشانى (چوپان) بزى است، باید آن بز را بخرى. اگر مردم پولش را دادند، با پول آنان خریدارى کن، وگرنه پول آن را خودت پرداخت کن. فردا شب (شب چهارشنبه) آن بز را بیاور و در این موضع ذبح کن. آن گاه روز چهارشنبه هجدهم ماه مبارک رمضان، گوشت آن بز را بر بیماران و کسانى که مرض صعب العلاج دارند، انفاق کن که حق تعالى همه را شفا دهد. آن بز، ابلق است. موهاى بسیار دارد. هفت نشان سفید و سیاه، هر یکى به اندازه یک درهم، در دو طرف آن است که سه نشان در یک طرف و چهار نشان در طرف دیگر آن است).
آن گاه به راه افتادم. یک بار دیگر مرا فرا خواندند و فرمودند: (هفت روز یا هفتاد روز در این محل اقامت کن).
حسن بن مثله مىگوید: (من، به خانه رفتم و همه شب را دراندیشه بودم تا صبح طلوع کرد. نماز صبح خواندم و به نزد على منذر رفتم و آن داستان را با او در میان نهادم. همراه على منذر، به جایگاه دیشب رفتیم. پس او گفت: (به خدا سوگند که نشان و علامتى که امامعلیه السلام فرموده بود، اینجا نهاده است و آن، اینکه حدود مسجد، با میخها و زنجیرها مشخص شده است).
دیدگاه آیه الله حاج شیخ مرتضى حائرى(۱)
(مسجد جمکران، یکى از آیات باهرات آن حضرت است. توضیح این مطلب، در ضمن چند جهت- که شاید خیلىها از آن غافل باشند- بیان مىگردد:
- داستان مسجد جمکران- که در بیدارى واقع شده-
در کتاب تاریخ قم از صدوق، نقل شده است.
مرحوم آقاى بروجردى که مرد دقیق و ملّایى بود، مىفرمود: (این داستان، در زمان صدوق واقع شده و اینکه او نقل کرده است، دلالت بر کمال صحت آن دارد).
- داستان، مشتمل بر جریانى است که مربوط به یک نفر نیست زیرا وقتى صبح مردم بیدار مىشوند، مىبینند با زنجیر، علامت گذاشته شده است که مردم باور کنند و این زنجیر، مدتى در منزل سید محترمى (ظاهراً به نام سید ابوالحسن الرضا) بوده است و مردم به آن استشفا مىکردهاند و بعداً، بدون هیچ جهت طبیعى، مفقود مىشود.
- متن دستور [نمازهاى مسجد]، موافق با ادله دیگر است براى اینکه هم نماز تحیت مسجد وارد شده است و هم نماز امام زمان (عج) با صد بار (ایاک نعبد و ایاک نستعین) و هم تهلیل و تسبیح فاطمه زهراعلیها السلام.(۲)
پیشگویى امیر المؤمنینعلیه السلام
از امیرمؤمنانعلیه السلام روایت شده که خطاب به حذیفه فرمود: (اى پسر یمانى در اول ظهور، خروج نماید قائم آل محمد (عج) از شهرى که آن را قم گویند(۳) و مردم را دعوت به حق مىکند، همه خلایق از شرق و غرب، به آن شهر روى آورند و اسلام، تازه شود اى پسر یمانى این زمین، مقدس است، از همه لوثها، پاک است عمارت آن، هفت فرسنگ در هشت فرسنگ باشد. رایت وى بر کوهى سفید بزنند، به نزد دهى کهن، که در جنب مسجد است، و قصرى کهن- که قصر مجوس است- و آن را (جمکران) خوانند. از زیر یک مناره آن مسجد بیرون آید، نزدیک آنجا که آتش خانه گبران بوده).(۴)
از این حدیث شریف، استفاده مىشود همان گونه که مسجد سهله در دوران ظهور حضرت بقیه الله، پایگاه آن حضرت خواهد بود، مسجد مقدس جمکران نیز در عصر ظهور، جایگاه خاصى دارد و پایگاه دیگرى براى آن حضرت است.
ختم زیارت عاشورا
در عصر زعامت مرحوم آیه الله حاج سید محمد حجت، قحطى و گرانى سختى پدید آمد به طورى که نان سنگک دانهاى یک تومان شد، در حالى که شهریه طلاب در ماه فقط ده تومان بود.
مرحوم آیتالله حجت، به چهل تن از طلاب مهذّب و متدین دستور داد که به مسجد مقدس جمکران مشرف شوند و در پشت بام مسجد، به صورت دسته جمعى، زیارت عاشورا را با صد لعن و صد سلام و دعاى صفوان بخوانند و به حضرت موسى بن جعفرعلیه السلام و حضرت ابوالفضلعلیه السلام و حضرت على اصغرعلیه السلام متوسل شوند و رفع گرانى و نزول باران را از خداوند متعال بخواهند.
چهل طلبه مهذب و متدین، طبق فرمان مرجعیت اعلاى شیعه، به میعادگاه عاشقان شرف یاب شدند. بعد از اداى نماز تحیت و نماز حضرت بقیه الله- أرواحنا له الفدا- و توسّل به ذیل عنایت فرمانرواى جهان هستى، به پشت بام مسجد رفتند، ختم زیارت عاشورا را، طبق دستور آن مرجع وارسته، انجام دادند و حوائج خود را با شفیع قرار دادن سه تن باب الحوائج، به درگاه حضرت احدیت، عرضه داشتند و مسجد را به قصد قم ترک کردند.
راه قدیمى مسجد جمکران، از طرف روستاى جمکران بود. گروه چهل نفرى طلاب، هنوز به ده جمکران نرسیده بودند که دریاى رحمت گشوده شد و باران رحمت، سیل آسا فرو ریخت.
دعا در جمکران
در اینجا یاد آورى این نکته لازم است که در مسجد مقدس جمکران، از دعاهاى مربوط به حضرت بقیهالله- أرواحنا له الفدا- دعاى ندبه، دعاى سلام الله الکامل، زیارت آل یاسین و دعاى عهد به ویژه از دعاى اللهم عظم البلاء- که بعد از نماز حضرت صاحب الزمان (عج) به آن امر شده است- غفلت نشود.(۵)
نکتهاى مهم
از تاریخ مسجد قبا که ثواب یک نماز در آن برابر انجام یک عمره است و اولین مسجد مهمى است که پیامبرصلى الله علیه وآله بنا فرمود، نکته مهمى استفاده مىشود که براى مسجد مقدس جمکران نیز مفید است و آن اینکه مسجد قبا با وجودى که افتخارات زیادى دارد از قبیل اینکه پیامبر اکرمصلى الله علیه وآله دستور ساخت آن را دادند، و خود آن حضرت در ساخت آن مشارکت نمودند، با دستهاى خود کارگرى و بنّایى کردند و در آن نماز خواندند و هر هفته نیز دوشنبهها براى اقامه نماز به آنجا مىرفتند ولى با وجود این همه فضیلت، وقتى خداوند در قرآن از مسجد قبا تعریف و تمجید مىکند، به دو نکته اشاره مىنماید که هر دو نکته درباره مسجد جمکران نیز صدق مىکند.
۱.
اساس آن از روز اول بر تقوا نهاده شده است: (لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى مِنْ أَوَّلِ یَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِیهِ فِیهِ)(۶)
- در آن کسانى هستند که دوست دارند پاک گردند: (فِیهِ رِجالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا). بنابراین این دو ملاک در هر جا موجود باشد دیگر نیازى به جست و جوى ادله دیگر و سند و شجرهنامه آن مکان نداریم.
مسجد جمکران مکانى است که بیش از هزار سال، مؤمنان در آن به نماز و توبه و تضرّع مشغولاند و نداى (یا صاحبالزمان) دل شکستگان در آن مکان مقدس همه را به یاد قطب عالم امکان بقیه اللَّه الاعظم انداخته و یاد حضرت را همیشه در دلها زنده نگه مىدارد.
پىنوشت
(۱) فرزند آیهالله حاج شیخ عبدالکریم حائرى مؤسس حوزه علمیه قم.
(۲) کریمه اهل بیت: ص ۴۸۴ سر دلبران: ص ۸۴۲- ۲۵۰.
(۳) تردیدى نیست که قیام نخستین حضرت بقیه الله، أرواحنا له الفداء از مکه معظمه و کنار خانه خدا است. این حدیث و احادیث مشابه، به حرکتهاى بعدى آن کعبه مقصود، نظر دارد یا اینکه منشا ظهور حضرت و فراهم شدن شرایط ظهور از شهرقم و مسجد جمکران است.
(۴) انوار المشعشعین: ج ۱، ص ۴۵۳. به نقل از مونس الحزین) از تصنیفات شیخ صدوق (.
(۵) فصلنامه انتظار: ش ۵.
(۶) سوره توبه (۹): آیه ۱۰۸.
