کانون امام مهدی ملکان
انتظار؟
استاد محمّدرضا حکیمى
در درون تاریکىها وسردىها، به دمیدن سپیده دمان چشم داشتن، وبه امید طلوع خورشید زیستن…
در جهان آکنده از ستم وبیداد دست وپا زدن واز شادمانى طلوعِ طلیعه جهان آکنده از داد ودادگرى سرشار بودن؟…
در برابر کوه مشکلات زمانه قرار گرفتن، وچون کوه مقاوم بودن…
شمشیرها وشهادتها را پذیرا شدن وخطها وشهامتها را پاس داشتن؛ این است انتظار، شعار شورآور منتظران، مقاوِمان، پایداران… شیعیان، مهدى طلبان تاریخ…
۲.انتظار، آفاق مقاومت
… عدالت آفاقى و… انفسى، کمال بشریت است وهمواره موانع (درونى وبرونى) بر سر راه آن بسیار است… بشر کمتر موفق شده است تا… عدالت جامع را به چنگ آورد…
منتظران مهدى علیه السلام … در طلب… تحقق عدالت جامع… عدالتى که پیامبران خواستهاند انتظار آنان هر چه به طول انجامد وهر چه آفاق مقاومت در راه این آرمان بزرگ گسترده باشد، بجاست…
۳.انتظار، دعوت به حماسه واقدام
نباید پنداشت که انتظار ظهور… به گونهاى، موجب از دست هشتن حرکتهاى اصلاحى، وحماسههاى دینى واجتماعى است… انتظار… نپذیرفتن باطل، ستم، بردگى وذلت… ودرفش بنیادگر مقاومت است، در برابر هر ناحقى وهر ستمى وهر ستمگرى… شیعه، با حضور در حوزه (انتظار) یعنى، انتظار غلبه حق بر باطل… داد بر بیداد… علم بر جهل… خرد بر سبکسرى… تقوا بر گناه… آگاهى بر کوربینى، همواره آمادگى خود را براى مشارکت در نهضتهاى پاک ومقدس تجدید مىنماید وبا یاد تاریخ سراسر خون وحماسه سربازان فداکار تشیع، مشعل خونین مبارزات عظیم را بر سر دست حمل مىکند.
۴.انتظار، نام (قائم) وقیام
ملتى که منتظر پیشوایى است که بیاید وستمگران را براندازد، واز جمله القاب این پیشوا (قائم) است، وانسان منتظر هر گاه این نام را مىشنود، قیام مىکند، اینگونه ملتى وامتى را چگونه برخى به قعود… سوق داده… وبرخى مىخواهند، به لذت پذیرى سوق دهند.
آمادگى افراد، در هر آن، براى (قیام) ومبارزه وجهاد، در راه تحکیم عدالت جهانى، وحفظ حقوق انسانها واجد اهمیتى بسزاست. شیعه منتظر ـبلکه هر مسلمان ـ در عصر غیبت، باید همواره داراى چنین هدفى باشد، ودر راه تحقق آن، به وسایل گوناگون بکوشد،…
۵.انتظار، ابعاد عقیدتى مکتب
در این انتظار… شکوهمند، ابعاد استوار مکتب نیز حضور دارد، هم ابعاد عقیدتى وهم ابعاد عملى.
الف.بُعد توحید
انتظار، در ماهیت خود، انسان منتظر را متوجه… خداى جهان… مىکند… منتظران چشم به راه (مهدى) هستند. مهدى… بنده خدا… که به قدرت خدا زنده است… توجه به خدا وطلب فرج از درگاه خدا، از مهمترین اصول این اعتقاد است… منتظران باید همیشه، روى دل به سوى خدا کنند واز پیشگاه لایزال، طلب گشایش وفرج نمایند.
ب.بُعد نبوت
انتظار، توجه به… مکتب پیامبران وتجدید عهد با آنان است… منتظران، چشم به راه کسى هستند که در او صفات وآثار پیامبران گرد آمده است… هر کس دوست دارد، آدم وشیث ونوح وابراهیم وموسى ومحمد صلی الله علیه وآله وسلم را ببیند مىتواند آنان را در مهدى ببیند.
او مىآید تا آرمان پیامبران را تحقق بخشد، وتا دین خدایى را بگستراند، ونداى توحید را به همه سوى ببرد.
مهدى، از اهل بیت پیامبر است. او فرزند فاطمه، على وحسین است… نخستین اصحاب او ۳۱۳ تن خواهند بود، به شماره اصحاب پیامبر در جنگ (بدر). پیامبر اکرم،… درباره او بسیار سخن گفته است.
ج.بُعد قرآن
… مهدى زنده کننده همه احکام قرآن است. انسان منتظر، همواره این آرمان را در دل زنده مىدارد، که روزى با ظهور… مهدى… قرآن در سراسر جهان حاکمیت یابد، و… برنامه زندگى… گردد.
د.بُعد امامت
… مهدى، وصىّ صدیقین، وخاتم ائمه طاهرین است. امامان پیشین، یکایک او را یاد کردهاند. او فرزند آنان، ویادگار ایشان، وادامه دهنده راه آنان است. مهدى، مظهرِ قائم جارى امامت است… وانتظار ظهور او، بزرگترین تأکید است بر اصل اعتقادى امامت ورهبرى.
ه. بُعد عدل
… انتظار مهدى، انتظار ظهور عدل است، عدل جهانى… مهدى…
تحقق والاى عدل است. اوست که جهان آکنده از بیداد را آکنده از داد مىسازد، وعدل خدایى را در همه جا وهمه سو سرایت مىدهد.
ز.بُعد معاد
… در امر انتظار، اصل اعتقادى بسیار مهم (معاد)، وبازگشت مسئولانه به نزد خداوند، همواره حضور دارد. این حضور در سه جهت نمودار است:
… مهدى علیه السلام به هنگام ظهور، ستمگران را کیفر مىدهد، وظالمان را به سزاى اعمال خود مىرساند، ومؤمنان را عزیز مىدارد…
… به هنگام ظهور مهدى علیه السلام گروهى از پاکان وپلیدان به جهان باز مىگردند…
… از علائم حتمى فرا رسیدن رستاخیز، ظهور مهدى علیه السلام است تا او نیاید عمر جهان به سر نمىرسد، وقیامت برپا نمىگردد.
… بدینسان مىنگریم که (انتظار) شاخص مُنوّر ابعاد عقاید حقّه است.
۶.انتظار، ابعاد عملى مکتب
یاد کردیم که انتظار،… حافظ ابعاد عقیدتى مکتب است… در اینجا، به چند بُعد، از ابعاد عملى اشاره مىکنیم:
الف.بُعد دیندارى
از ویژگىهاى انسان منتظر، دیندارى است… انسان، در دوران غیبت، باید با مواظبت بیشتر، به امر دین خود و… صحت اعمال خود بپردازد، واز هر گونه سستى، انحراف… دورى گزیند… ودر خط صحیح قرار گیرد…
ب.بُعد پارسایى
انسانِ منتظرِ حکومتِ على وارِ مهدى… علاوه بر تدیُّن وتقوى، باید پارسا باشد، وخود را چنان که آن پیشوا دوست دارد، بسازد وبدارد، وبه او ویاران او شباهت به هم رسانده تا ـ به لطف خدا ـ در شمار آنان به حساب آید…
ج.بُعد تقید مکتبى
یکى از ابعاد مهم، در فلسفه عالى تشیع، تقَیُد دقیق به مکتب وخط مکتب است… تولى وتبرى همین است. متابعت عاشقانه از حق ورهبر حق ومخالفت خصمانه با ناحق ورهبر ناحق.
این… صلابت اعتقادى… از ویژگىهاى رهروان راه سرخ تشیع پایدار علوى است…
انسانیت، ورعایت ارزش انسان، تنها وتنها در تعالیم على وآل على جلوهگر است، وانسان آگاه از این تعالیم فدایى این راه است، ودشمن هر راه دیگر… وانسان منتظر مهدى… چنین است…
د.بُعد امر به معروف ونهى از منکر
… رضا وخشنودى مهدى علیه السلام در آن است که (معروف) عملى شود، و(منکر) ترک گردد. بنابراین، انسان منتظر، نمىتواند در این باره بى تفاوت باشد.
بزرگترین امر کننده به معروف، ونهى کننده از مُنکر، در روزگار ظهور، خود مهدى علیه السلام است. پس چگونه ممکن است که جامعه منتظر، خشنودى مهدى را نخواهد، ودر این بُعد، به مهدى اقتدا نکند…؟ شاخص مهم این اقتدا، امر به معروف ونهى منکر… وخروش دارى براى اقامه احکام خدایى است.
ه.. بُعد اخلاق اسلامى
… انسان منتظر باید داراى اخلاق اسلامى باشد، وجامعه منتظر باید مظهر اخلاق اسلامى باشد… شیعه باید با رفتار انسانى… همواره مایه زینت وافتخار… ائمه طاهرین باشد، نه مایه ننگ آنان… واین رعایت، در دوران غیبت امام… واجبتر است.
و.بُعد آمادگى نظامى
امر… بسیار مهم… امر آمادگى نظامى در عصر انتظار است… مسلمان باید همیشه آمادگى نظامى… داشته باشد، تا به هنگام طلوع طلایع حق، به صف پیکارگران رکاب مهدى علیه السلام بپیوندد، ودر آن نبرد بزرگ… حماسه آفریند… وحضور فعال داشته باشد…
۷.انتظار، دوران تکلیف حساس
… غیبت، جریانى بسیار عمیق، وانتظار، جریانى بسیار سازنده ومهم است. دوره غیبت وانتظار از یک جهت، مانند مدتى است که معلم از کلاس خارج مىشود… تا بنگرد که شاگردان در غیاب او چه مىکنند؟ ودرباره تعالیم وتکالیف خود چسان رفتار مىنمایند. انسان منتظر، باید همواره مراقب خود باشد، ودر علم وعمل بکوشد، وبداند که معلم… هر لحظه ممکن است برسد… باید همیشه در حالى باشد که رضایت کامل خاطر معلم را فراهم آورد.
دوران انتظار، دوران تکلیف است… وآن تکلیف… نگهبانى دین خداست، در سطح فرد، ودر سطح اجتماع…
۸.انتظار، نگهبانى ایمان
… یکى از ابعاد عظیم تکلیف حساس وبزرگ، در روزگاران… انتظار، حفظ دین ونگهبانى مرزهاى عقیدتى است…
لازم است فروغ ایمان، ونور یقین… همواره در دل وجان مردم محفوظ باشد…
لازم است جان ودل… نوجوان… در برابر تابش اعتقادات حقه قرار گیرد…
لازم است ایمان، جزء وجود آنان… باشد… چون خون، همه وجود آنان را گرم کند، وچون روح، جوهرِ حیات آنان باشد.
لازم است سعى شود تا ایمان اعتقادى، با ایمان عملى در آنان، اتحاد یابد، و… در زندگانى آنان حضور قاطع بیابد.
در… عصر انتظار، ممکن است شبهههایى در ذهن برخى بیاید، یا شیاطین پنهان وشیاطین آشکار، به سست کردن پایههاى اعتقادى… جوانان برخیزند، باید در برابر این شبههها مقاومت کرد، وآنها را از ذهنها… زدود. همچنین مسائلى، در روند زمانه، وپیدا شدن افکار بروز مىکند، که ممکن است ظلمتهاى فکرى بیافریند، وبه ایمانها زیان برساند، باید در برابر این… مسائل نیز پایدار بوده… ودر رد ورفع آنها، وروشن کردن پوچى آنها، به کوشش برخاست.
… نگهبانان میراث قرآنى وفرهنگ تربیتى اسلامى، باید در برابر همه این تهاجمات پایدارى کنند، وبه تناسب هر مورد، به دفع این زیانها وخطرها بپردازند… حفظ وگسترش اعتقاد دینى، وشناخت درست اعتقادى وعملى… در روزگار متصل به ظهور، مفیدتر، بلکه لازمتر است… واین بدان علت است که تنها دارندگان عقیده وعملند که در مسائل وحوادث پیش از ظهور گم نمىشوند، ودچار تردید نمىگردند… تا به هنگام ظهور مهدى… اعتقاد صحیح وعمل صالح، در مردم منتظر حفظ گردد.
در احادیث… از اهمیت ایمان، در عصر غیبت، به گونههایى عجیب یاد شده است، ومنتظران مؤمن، داراى مقام ومنزلت شمشیر زنان در رکاب پیامبر دانسته شده‌اند،… پیامبر… آنان را برادران خود خوانده است. همچنین از نظر خردمندى، وبصیرت واعتقاد واخلاص، مورد ستایش بسیار قرار گرفتهاند. دلهاى منتظران مؤمن… چونان قندیلهاى روشن توصیف شده است.
۹.انتظار، عدل واحسان
… منتظران ظهور دولت حق… که… در انتظار حکومت عدل جهانى به سر مىبرند، باید پیوسته، نمونه عدل وعدلطلبى باشند، واین چگونگى را نشان دهند، باید جامعه آنان، نمونه آن عدل ودادى باشد که از آن دم مىزنند، ومنتظر ظهور ابعاد کلى وجهانگیر آن باشند.
۱۰.انتظار، شناخت وموضع
… شناخت در منطق اسلام،… (شناخت نظرى) و… (شناخت عملى) هر دو را در بر مىگیرد. هر عقیدهاى که انسان در هر بارهاى دارد باید از روى شناخت… باشد، وهر فعلى وترکى که از انسان سرمىزند، باید بر پایه شناخت وتشخیص باشد.
این مسئله، در عصر غیبت، بیشتر از وقتهاى دیگر اهمیت پیدا مىکند. در این روزگار، شناخت عقاید وافکار، موضعگیرىها واعمال، اهمیتى ویژه مىیابد. وهمین داشتن (شناخت صحیح) است که از کوشش در عبادات ومستحبات افضل است…
این شناخت، در دو مرحله، تبلور مىیابد…
الف: تحمل وپایدارى
هنگامى که انسان، حق وراه حق را بدرستى شناخت، در آن راه پایدارى مىکند، ودر برابر شداید ومشکلات… بردبارى به خرج مىدهد، وبه هیچ گونه، دست از راه حق خود برنمىدارد…
بدینگونه انسان عصر غیبت، باید داراى… بصیرتى درخشان باشد، تا بتواند اعتقاد حق را حفظ کند… انسان منتظر باید بداند انتظار چیست؟ وبراى چیست؟ او منتظر کیست؟ وظهور مقدمه چه امورى است؟
ب: پیروى از خط ممتد رهبرى
… امامان تأکید کردهاند که در عصر غیبت به آداب واحکام دینى خود… عمل کنید وخط اعتقادى وعملى خویش را با استوارى… نگاه دارید، تا ظهور فرا رسد، وپیشواى… شما، از غیب، به درآید…
۱۱.انتظار، تمرین وریاضت
… احادیث ما… مىگوید: باید در انسان منتظر، روح پارسایى، پایدارى، زهد وبى نیازى، قدرت ومردانگى، شهامت… سلحشورى، به وفور وجود داشته باشد. انسان منتظر، باید این خصلتها را در خویشتن پدید آورد وبپرورد، وبه اصطلاح… یک فرد… انقلابى… باشد. هیچگونه ضعفى… وعلایقى نباید شخصیت صخره سانِ انسان منتظر را دستخوش قرار دهد… دولت جهانگیر عدل، بآسانى، تشکیل نخواهد یافت… باید آماده بود… درد آشنایان، به همراهى آن پیشوا… به پا مىخیزند، و… ابرقدرتان ونیروهاى آنان را… از میان برمىدارند وخود مانند محرومترین محرومان زندگى مىکنند:… تا محرومیت را از جهان بردارند، وتا انسانیت را به جهان بازگردانند.
۱۲.انتظار، بسیج عمومى
… انتظار، یک بسیج عمومى است. مکتب تشیع… در عصر انتظار، پیروانى مىخواهد همیشه آماده، وهمواره در سنگر…
… آماده از نظر قدرتهاى ایمانى وروحى، نیروهاى بدنى وسلاحى، تمرینهاى عملى ونظامى، پرورشهاى اخلاقى واجتماعى، وسازماندهىهاى سیاسى ومرامى.
… وهمواره در سنگر، سنگر مبارزه با تمایلات نفسانى، با سستیهاى تکلیفى، با فتورهاى موضعى، سنگر مبارزه با ذلت پذیرى واستعمار زدگى، مبارزه با… ستم وتبعیض واستثمار وانحراف…
این آمادگى عمومى وهمیشگى، جوهر اصلى انتظار است… در احادیث… رسیده است که انتظارِ فرج نیز، فرج وپارهاى از فرج… بلکه افضل اعمال… است… انتظارى که به اندازه خود فرج اهمیت دارد… نمىتواند امرى ساده، حالتى بى تفاوت، وروزگارى خالى از تعهد وشور باشد… اگر جامعه منتظر، چنان که باید باشد باشد، وانسان منتظر، انسانِ ترازِ مکتب وترازِ انتظار باشد، انتظار نیز به منزله فَرَج است…
۱۳.انتظار وضد انتظار
… انتظار منتظر، نمىتواند به نام (صبر)، خواص اعتقادى وعملى، وآمادگىهاى نظامى واقدامى را… از کف بنهد، واز حالت حضور تکلیفى انتظار، به حالت غیاب تکلیفى درآید، وضد انتظار گردد. انسان نمىتواند به نام انتظار، ظلم را… قبول کند، وزیر بار ظالم وحکومت ظالم برود… آنچه در پارهاى احادیث رسیده است که عجله نکنید، ودر این کار شتاب نداشته باشید،… به همان معناى عجله نکردن در رسیدن دولت حقه جهانى مهدى علیه السلام است. چون این عجله چه بسا باعث شود که کسانى تحمل… خویش را از دست بدهند، وآهنگ تأسیس همان حکومت جهانى مهدوى بکنند… واین امر شدنى نیست. زیرا که تأسیس دولت جهانى واحد الهى… ویژه دوران همان ولى الله اعظم است وبس.
همچنین شتابدارى ممکن است باعث شود که برخى از مردم که به حکمت غیبت وانتظار واسرار الهى توجه ندارند، دچار ناامیدى گردند…
۳۰.خلقى که در انتظار ظهور (مصلح) است، باید خود (صالح) باشد
… شیعه مهدى همان شیعه آل محمّد است،… همان منتظران، همانان که پیش از قیام مهدى نیز، اقتداى به مهدى مىکنند…
آیا خلقى که اقتداى به مهدى علیه السلام کند، جز (خلقِ صالح) تواند بود… روشن گشت که انتظار، چه تعهد بزرگ، وچه تکلیف عظیمى است… چه خودسازىها، وچه آمادگىها مىطلبد…
پیداست که جهان مقارن ظهور، آکنده است از فساد… وتباهى… در میان این جهان آکنده از ستم… ومملو از گناه وفسق… که همه جا را تاریکى… تجاوزها… وتطاولها وعدوانها گرفته است، ومردمان… از… اسرار عالم بیخبرند وغافل، واز دین خدا… دورند… آن دسته… که به خدا مؤمنند… وخود را اهل دین مىشمارند، وامام غایبِ ناظر بر کردارها را باور دارند،… جزء جوهر اصلى دینشان (عمل صالح) است، وخود… شب وروز چشم براهند، تا آن امام برسد، وجهان را… به صلاح بازآورد، وپیوسته… آن امام مصلح را مىطلبند، این چنین قومى… نباید منحرف وغرق در فساد… وستم به یکدیگر باشند… اگر باشند، خلاف منطق (انتظار مصلح) است. بلکه چنین قومى باید خود صالح باشند، وپیش از ظهور مهدى نیز به او اقتدا نمایند… وبه نشر صلاح وعدل در همه جهان، خود پایبند باشند…
چنین قومى باید خود (صالح) باشند، تا با (مصلح) سنخیت داشته باشند،… وچون مصلح ظاهر شود، بتوانند در کنار او قرار گیرند،…
آرى، روزى گروهى از مردم جهان به… رهبرى مهدى موعود علیه السلام وارثان زمین… خواهند شد، اما چه کسانى؟ صالحون؛ (اَنّ الارضَ یَرثُها عبادى الصالحون)(۱) پس (خلقى که در انتظار ظهور مصلح به سر مىبرد، باید خود صالح باشد).(۲)
پاورقی
(۱) سوره انبیاء/ آیه ۱۰۵.
(۲) خورشید مغرب/ ۲۵۷-۳۳۴، محمدرضا حکیمى؛ دفتر نشر فرهنگ اسلامى، با تلخیص.
